Nôn trớ là hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh, đặc biệt trong những tháng đầu đời khi hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện. Tuy nhiên, nôn trớ đôi khi có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Hiểu rõ nguyên nhân, cách xử lý và phòng ngừa sẽ giúp cha mẹ yên tâm hơn trong quá trình chăm sóc trẻ.

Nôn trớ là gì?

Nôn: Là hiện tượng thức ăn từ dạ dày bị đẩy ra ngoài qua miệng do co thắt cơ bụng. Thường xảy ra khi trẻ có bệnh lý hoặc phản ứng kích thích.

Trớ: Là tình trạng thức ăn trào ngược nhẹ từ dạ dày lên miệng, thường không đi kèm co thắt cơ bụng. Trớ xảy ra nhiều ở trẻ sơ sinh và thường không gây nguy hiểm.

Nguyên nhân nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Có 2 nguyên nhân chính:

Nguyên nhân sinh lý (thường gặp)

Hệ tiêu hóa chưa hoàn thiện: Cơ vòng thực quản dưới của trẻ còn yếu, dễ khiến sữa trào ngược lên.

Trẻ bú quá no: Dạ dày của trẻ nhỏ, nếu bú nhiều hoặc nhanh, sữa dễ trào ra ngoài.

Tư thế bú sai: Khi bú, đầu trẻ không được nâng cao hoặc nằm ngang khiến sữa dễ trào lên.

Khí nuốt vào dạ dày: Khi bú, trẻ có thể nuốt khí, làm đầy dạ dày và gây trớ.

Nguyên nhân bệnh lý

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Tình trạng trào ngược kéo dài, gây nôn trớ nhiều lần và khó chịu cho trẻ.

Hẹp phì đại môn vị: Biểu hiện nôn trớ mạnh, thường xảy ra sau khi bú, có thể kèm co thắt bụng.

Nhiễm trùng: Các bệnh như viêm phổi, viêm dạ dày-ruột, hoặc nhiễm khuẩn huyết có thể gây nôn.

Tắc ruột hoặc lồng ruột: Trẻ nôn nhiều, có thể kèm đau bụng dữ dội hoặc đi phân máu.

Dấu hiệu nôn trớ cần lưu ý

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay nếu:

- Trẻ nôn trớ liên tục và mạnh mẽ (nôn vọt).

- Trẻ quấy khóc, khó chịu hoặc không tăng cân.

- Nôn ra dịch màu xanh, vàng, hoặc máu.

- Có dấu hiệu mất nước như môi khô, ít tiểu, khóc không ra nước mắt.

- Trẻ sốt, mệt mỏi, bỏ bú.

Cách xử lý khi trẻ bị nôn trớ

Dưới đây là những cách xử trí hiệu quả được nhiều cha mẹ áp dụng phổ biến:

Xử lý tại nhà

Giữ tư thế đúng: Sau khi bú, giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng hoặc ngả 30-45 độ trong 20-30 phút.

Không ép trẻ ăn: Nếu trẻ vừa nôn, không nên ép bú hoặc ăn ngay lập tức. Hãy đợi khoảng 30 phút rồi thử cho trẻ bú lại với lượng nhỏ.

Vệ sinh sạch sẽ: Lau miệng, mũi và thay quần áo cho trẻ để tránh kích ứng da.

Khi nào cần đến bác sĩ?

- Trẻ nôn trớ kèm các dấu hiệu bệnh lý như sốt, co giật, hoặc bỏ bú.

- Nôn trớ kéo dài, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Phòng ngừa nôn trớ ở trẻ sơ sinh

Cho bú đúng cách

- Giữ trẻ ở tư thế hơi thẳng đứng khi bú, không để trẻ nằm ngang.

- Không để trẻ bú quá lâu hoặc quá no.

- Sau khi bú, giúp trẻ ợ hơi bằng cách bế thẳng, vỗ nhẹ vào lưng.

Chọn loại sữa phù hợp

- Nếu trẻ dùng sữa công thức, cha mẹ nên chọn loại sữa dễ tiêu hóa hoặc được thiết kế dành riêng cho trẻ hay bị trào ngược.

- Không thay đổi sữa đột ngột, tránh gây rối loạn tiêu hóa.

Tư thế ngủ

- Đặt trẻ nằm ngửa, đầu kê cao nhẹ bằng cách đặt khăn mềm dưới nệm.

- Không cho trẻ nằm sấp hoặc nghiêng ngay sau khi bú.

Chế độ ăn dặm (đối với trẻ trên 6 tháng)

Bắt đầu bằng thực phẩm dễ tiêu hóa, tăng dần lượng ăn từ từ.

Tránh thực phẩm gây kích thích hoặc khó tiêu.

Nôn trớ ở trẻ sơ sinh phần lớn là hiện tượng sinh lý bình thường và sẽ giảm dần khi trẻ lớn. Tuy nhiên, cha mẹ cần chú ý theo dõi và phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để kịp thời can thiệp. Việc chăm sóc trẻ đúng cách, tuân thủ các nguyên tắc cho bú và vệ sinh sạch sẽ là chìa khóa quan trọng giúp phòng ngừa và giảm thiểu tình trạng nôn trớ, đảm bảo trẻ phát triển khỏe mạnh.